Hejtów na uchodźców znajdziesz w przestrzeni publicznej bez liku. Organy ścigania nie są w stanie wyłapać ich wszystkich. Możesz im pomóc, zajmie ci to chwilę.
„Każdy, dowiedziawszy się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu, ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym prokuratora lub policję”.
Kodeks karny, art. 304 § 1
Publiczna mowa nienawiści wobec uchodźców jest przestępstwem. Najprościej zgłosić ją organizacjom pozarządowym zajmującym się zwalczaniem hejtów. Wystarczy, że prześlesz im informacje, gdzie spotkałeś się z mową nienawiści i pracujący tam specjaliści zgłoszą ją policji lub prokuraturze.
Możesz również zgłosić mowę nienawiści policji i prokuraturze samemu. Wystarczą trzy proste kroki.
Pierwszy krok – zbierz jak najlepsze dowody na mowę nienawiści.
Co to znaczy „jak najlepszy dowód”? To taki dowód, który pokazuje treść nawołującą do nienawiści, a zarazem pozwala zidentyfikować osobę odpowiedzialną za jej rozpowszechnianie (dane kontaktowe, informacje o rodzinie, miejscu zamieszkania, miejscu pracy – wszystko to, co sprawca pokazuje publicznie w internecie), a także pokazuje jej wcześniejsze wpisy niezgodne z prawem.
– Internet
Jeżeli spotkasz się z mową nienawiści w internecie, to koniecznie zrób zrzut ekranu, na którym ją widać (tzw. printscreen). Jak to zrobić? Na klawiaturze naciśnij klawisz oznaczony PrtSc (printscreen) lub, jeśli używasz Maca, klawisze CMD+Shift+3. Następnie otwórz najprostszy program graficzny i wklej tam zrobiony przez siebie zrzut (skrót klawiszowy służący do wklejania to Ctrl+v). Pamiętaj o tym, że musi być widoczny cały adres URL. Następnie zapisz ten obraz na twardym dysku. W ten sposób masz podstawowy dowód. Dodatkowo warto zapisać dokładną datę stworzenia zrzutu ekranu oraz adres strony (link), gdzie znalazłeś przykład mowy nienawiści. Jeżeli wypowiedź ta nie jest anonimowa, to zapisz również dane personalne hejtera.
– Poza internetem
Jeżeli spotkasz się z mową nienawiści w realu, to najłatwiej zbierzesz dowody, używając własnego telefonu komórkowego – zrób zdjęcie, nagraj film kamerą lub dźwięk na dyktafonie. Pamiętaj, aby na tych nagraniach znalazło się jak najwięcej szczegółów pozwalających rozpoznać hejtera – jego twarz, głos, szersza perspektywa miejsca hejtu.
Poza zebraniem dowodów spróbuj też jak najszybciej spisać lub nagrać swoje własne wrażenia, w których opiszesz dokładnie przebieg zdarzenia. Nasza pamięć jest ulotna, więc im więcej szczegółów w nich zawrzesz, tym łatwiej będzie Ci potem złożyć zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa. Pamiętaj, że w dochodzeniu ważne mogą być nawet pozornie nieistotne szczegóły wydarzenia.
Jeżeli poza Tobą więcej osób zauważyło zdarzenie, weź od nich numery telefonu lub maile. Im więcej świadków, tym lepiej.
Drugi krok
Złóż w policji lub prokuraturze zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa.
Zgłosić mowę nienawiści wymierzoną w uchodźców możesz na dwa sposoby: ustnie lub pisemnie. Obydwa są bardzo proste. Jeśli nie czujesz się komfortowo, udając się na policję, zawsze może towarzyszyć Ci ktoś bliski.
– Zgłoszenie ustne
Jeżeli zdecydujesz się zgłosić mowę nienawiści ustnie, to wystarczy pójść na najbliższy komisariat. Dyżurujący tam policjant usiądzie z Tobą i krok po kroku przyjmie Twoje zgłoszenie. W tym czasie opowiedz mu wszystko ze szczegółami i koniecznie pokaż mu zebrane dowody. Następnie przeczytaj to, co napisał policjant, i sprawdź, czy wszystko się zgadza z rzeczywistością. Na końcu wystarczy, że się podpiszesz – i sprawa załatwiona.
Nie zapomnij wziąć od policjanta pokwitowania (dokument potwierdzający złożenie zawiadomienia z podpisem przyjmującego, pieczątką i datą). W ciągu 30 dni dostaniesz list informujący, czy wszczęto postępowanie w tej sprawie.
Pamiętaj! Policja ani prokuratura nie mogą odmówić przyjęcia Twojego zgłoszenia. Mają prawny obowiązek je przyjąć i zbadać sprawę. Jeśli funkcjonariusz odmawia przyjęcia zawiadomienia, napisz skargę i pójdź na inny komisariat.
– Zgłoszenie pisemne
Jeżeli zdecydujesz się zgłosić mowę nienawiści pisemnie, to musisz napisać i wysłać policji lub prokuraturze zawiadomienie.
Jak napisać takie zawiadomienie? Stąd możesz pobrać pusty formularz. Wystarczy, że go wypełnisz, dołączysz dowody i wyślesz. Koniecznie wyślij list ze zwrotnym potwierdzeniem odbioru – to będzie dowód zgłoszenia mowy nienawiści. W ciągu 30 dni dostaniesz list informujący, czy wszczęto postępowanie w tej sprawie.
Ważne, abyś jak najdokładniej opisał sprawę, którą zgłaszasz. Możesz również uzasadnić, dlaczego Twoim zdaniem jest to przestępstwo. Jak to zrobić? Oto kilka paragrafów, którymi możesz się posłużyć.
„1. Kto stosuje przemoc lub groźbę bezprawną wobec grupy osób lub poszczególnej osoby z powodu jej przynależności narodowej, etnicznej, rasowej, politycznej, wyznaniowej lub z powodu jej bezwyznaniowości, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
2. Tej samej karze podlega, kto publicznie nawołuje do popełnienia przestępstwa określonego w § 1”.
Art. 119 § 1-2 KK
lub
„Kto publicznie propaguje faszystowski lub inny totalitarny ustrój państwa lub nawołuje do nienawiści na tle różnic narodowościowych, etnicznych, rasowych, wyznaniowych albo ze względu na bezwyznaniowość, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2”.
Art. 256 KK
lub
„Kto publicznie znieważa grupę ludności albo poszczególną osobę z powodu jej przynależności narodowej, etnicznej, rasowej, wyznaniowej albo z powodu jej bezwyznaniowości lub z takich powodów narusza nietykalność cielesną innej osoby, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3”.
Art. 257 KK
Zwróć uwagę, że we wszystkich tych artykułach pojawia się zwrot „publicznie nawołuje”. Mowa nienawiści jest przestępstwem wówczas, gdy nienawistne wypowiedzi pojawiają się w przestrzeni publicznej – na przykład na wiecach, w mediach, na plakatach lub na ogólnodostępnych stronach internetowych, ale także na zamkniętych forach internetowych – w taki sposób, aby przekaz ten mógł dotrzeć do nieograniczonego kręgu odbiorców. Nie dotyczy to z kolei prywatnej rozmowy pomiędzy dwoma osobami.
W konkretnych przypadkach możesz również powołać się na następujące artykuły:
– pochwała wojny napastniczej (art. 117 § 3)
– znieważenie narodu (art. 133)
– znieważenie polskiej lub obcej flagi (art. 137)
– obraza uczuć religijnych (art. 196)
– pomówienie (art. 212)
– naruszenie dóbr osobistych (art. 23 i 24 Kodeksu Cywilnego)
Po złożeniu zawiadomienia na piśmie może zdarzyć się, że zostaniesz wezwany do złożenia zeznań w charakterze świadka lub w celu przedstawienia dodatkowych informacji. Wtedy wystarczy udać się z tym wezwaniem we wskazane miejsce i odpowiedzieć na kilka pytań policjanta lub prokuratora.
Trzeci krok
Rozpoczęcie śledztwa.
Zazwyczaj po rozpoczęciu śledztwa Twoja rola się kończy. Czasami jednak możesz zostać wezwany do sądu jako świadek zdarzenia.
Co zrobić, jeżeli prokuratura lub policja odmówi wszczęcia śledztwa? Według polskiego prawa prywatnej osobie zgłaszającej podejrzenie o popełnieniu przestępstwa nie przysługuje prawo złożenia zażalenia wobec takiego postanowienia. To jednak nie znaczy, że nic się już nie da zrobić. Możesz poprosić o złożenie zawiadomienia osobę pokrzywdzoną (na przykład uchodźcę, który poczuł się szykanowany) lub instytucję państwową, samorządową albo organizację pozarządową (na przykład zajmującą się mową nienawiści). Takie instytucje oraz osoby bezpośrednio pokrzywdzone mają prawo – w przypadku odmowy wszczęcia śledztwa – złożyć zażalenie. Dzięki temu sprawa zostanie jeszcze raz rozpatrzona przez nowy zespół prokuratorów.
W większości sytuacji zgłoszenie mowy nienawiści policji lub prokuraturze zajmie ci naprawdę niewiele czasu. Warto go poświęcić na taką walkę – dzięki temu zgłoszony hejter dwa razy pomyśli, zanim następnym razem zacznie publicznie nawoływać do nienawiści w stosunku do uchodźców.