Poniżej znajdziesz listę niektórych aktów prawnych z dziedziny ochrony uchodźców.
Konwencja genewska (dotycząca statusu uchodźców z 1951 r.)
Konwencja genewska jest najważniejszym aktem prawa międzynarodowego dotyczącym uchodźców. Zawiera ona definicję pojęcia „uchodźca” oraz wskazanie, jakie działania powinny podejmować, a jakich nie mogą podejmować państwa-strony konwencji. Z ważniejszych zasad dotyczących traktowania uchodźców, jakie określa konwencja, należy wymienić przede wszystkim nakaz traktowania uznanych uchodźców tak samo jak obywateli państwa przyjmującego w kwestii dostępu do systemu pomocy socjalnej. Druga ważna zasada to zakaz karania uchodźców za to, że w drodze do państwa przyjmującego zmuszeni byli nielegalnie przekroczyć jego granicę.
Konwencja w swojej pierwotnej wersji odnosiła się do problemu uchodźstwa w Europie po II wojnie światowej.
Dokument: Konwencja genewska
Protokół nowojorski (dotyczący statusu uchodźców z 1967 r.)
W 1967 r. państwa-strony konwencji zdecydowały się znieść ograniczenia geograficzne i czasowe, i przyjąć, że odtąd status uchodźcy będzie mogła uzyskać każda osoba, która opuściła swój kraj z obawy przed prześladowaniami, niezależnie od tego, kiedy wystąpiła taka sytuacja.
Polska przystąpiła do Konwencji genewskiej i Protokołu nowojorskiego w 1991 roku.
Dokument: Protokół nowojorski
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r.
W samej Konstytucji RP (art. 56) wskazane jest, że cudzoziemcy uciekający przed prześladowaniem mogą ubiegać się o przyznanie statusu uchodźcy. Konstytucja odsyła do ustawy oraz umów międzynarodowych (Konwencji genewskiej), które regulują procedurę przyznawania ochrony międzynarodowej. Czasem mówi się, że przez art. 56 Konstytucji, Konwencja genewska została inkorporowana do naszej ustawy zasadniczej i dzięki temu uzyskała moc równą Konstytucji.
Dokument: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 czerwca 2013 r. nr 604/2013 w sprawie ustanowienia kryteriów i mechanizmów ustalania państwa członkowskiego odpowiedzialnego za rozpatrzenie wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej złożonego w jednym z państw członkowskich przez obywatela państwa trzeciego lub bezpaństwowca
To rozporządzenie znane jest jako Rozporządzenie Dublin III. Dzięki jego zasadom możemy ustalić, który kraj unijny powinien rozpatrzyć wniosek cudzoziemca i ewentualnie, w razie uzasadnionej potrzeby, udzielić mu ochrony międzynarodowej.
Dokument: Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 czerwca 2013 r. nr 604/2013
Ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
Jest to bez wątpienia najważniejszy i najbardziej szczegółowy akt prawny dotyczący uchodźców. Ustawa o udzielaniu cudzoziemcom ochrony wskazuje przesłanki nadania statusu uchodźcy i udzielenia ochrony uzupełniającej, wdrażając i uszczegóławiając w tym zakresie Konwencję genewską i unijne dyrektywy azylowe. Ustawa opisuje także zasady i przebieg postępowania w sprawie udzielenia ochrony międzynarodowej, wskazuje organy administracji właściwe dla tej kategorii spraw oraz rodzaje decyzji, które mogą zapadać w takich postępowaniach. Ponadto w ustawie zostały uregulowane kwestie formy i trybu przyznawania pomocy socjalnej, przewidzianej dla osób ubiegających się o udzielenie ochrony międzynarodowej oraz przesłanki i zasady stosowania wobec wnioskodawców detencji, czyli przymusowego umieszczenia w zamkniętym ośrodku.
Dokument: Ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
Ustawa z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach
Ustawa ta jest ważna dla osób ubiegających się o udzielenie ochrony międzynarodowej z tego powodu, że to jej przepisy nakładają obowiązek opuszczenia Polski na wnioskodawców, którym odmówiono ochrony. Również w tej ustawie zostały określone przesłanki udzielenia zgody na pobyt ze względów humanitarnych – polskiej krajowej formy ochrony, której uzyskanie oznacza prawo nieuznanego uchodźcy do pozostania w naszym kraju (nie jest wówczas wydawana decyzja deportacyjna).
Dokument: Ustawa z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach
Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 19 lutego 2016 r. w sprawie wysokości pomocy dla cudzoziemców ubiegających się o udzielenie ochrony międzynarodowej
Rozporządzenie to reguluje kwestie pomocy socjalnej dla cudzoziemców oczekujących na wydanie decyzji w sprawie udzielenia ochrony międzynarodowej: jej formę, wysokość, procedurę udzielania.
Dokument: Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 19 lutego 2016 r. w sprawie wysokości pomocy dla cudzoziemców ubiegających się o udzielenie ochrony międzynarodowej