Możliwość podjęcia pracy to dla uchodźców szansa na samodzielność i powrót do normalnego życia. Jak możesz im w tym pomóc?
Głównym powodem, dla którego człowiek staje się uchodźcą, jest prześladowanie w kraju pochodzenia i konieczność ucieczki w bezpieczne miejsce. Kiedy taka osoba znajdzie azyl, naturalne jest, że chce podjąć pracę, by móc utrzymać rodzinę i osadzić się w nowej rzeczywistości. Mimo że polskie przepisy nie stwarzają przeszkód formalnych przy zatrudnianiu uchodźców, wymagania stawia sam rynek pracy. Dopasowanie się do jego wymogów może być kolejną trudną drogą do pokonania dla osób, które i tak już wiele przeszły.
Dowiedz się więcej o sytuacji uchodźców w Polsce.
Jak pomóc uchodźcy w poszukiwaniu pracy?
W Polsce działa kilka organizacji pozarządowych świadczących bezpłatnie usługi doradztwa zawodowego czy organizujących kursy językowe. Tutaj znajdziesz ich listę. Warto, by osoba szukająca czy planująca szukać pracy w Polsce najpierw skorzystała z możliwości spotkania z doradcą zawodowym, który podpowie, od czego najlepiej zacząć i jak podnieść swe kompetencje.
Z doświadczeń organizacji pomagającym migrantom wynika, że wiele osób znajduje pracę poprzez osobiste kontakty nawiązane w swoim środowisku – czyli tzw. pocztą pantoflową. Jeśli jednak uchodźca nie ma znajomych wśród przybyszów ze swojego kraju, którzy już od jakiegoś czasu mieszkają w Polsce, może poszukać organizacji migranckich (czyli założonych przez migrantów), które dobrze znają potrzeby cudzoziemców. Takie organizacje często organizują otwarte spotkania integracyjne, podczas których można dowiedzieć się więcej o cieniach i blaskach życia w Polsce oraz posłuchać historii osób, które są w naszym kraju od dłuższego czasu. Poznanie doświadczeń innych ludzi pomaga szybciej się odnaleźć i uniknąć powtarzania tych samych błędów.
Jeśli chcesz pomóc uchodźcy w znalezieniu pracy, możesz wspólnie z nim stworzyć CV w języku polskim i umieścić ogłoszenie o tym, że szuka zatrudnienia, na którymś z ogólnodostępnych portali. Jeśli zdecydujecie się na skorzystanie z usług agencji pośrednictwa pracy, możesz pomóc mu dokładnie sprawdzić, czy dana firma rzeczywiście działa na rynku i czy ma dobre referencje. Obecnie powstaje wiele firm, które chcą wykorzystać fakt obecności cudzoziemców w Polsce, niekoniecznie mając przy tym dobre intencje.
Co powinien zrobić pracodawca, który chce zatrudnić uchodźcę?
Warto przypomnieć, że osoby posiadające status uchodźcy, a także osoby objęte ochroną międzynarodową są zwolnione z konieczności uzyskania zezwolenia na pracę. Oznacza to, że zatrudniając pracowników posiadających jedną z tych form ochrony, pracodawca postępuje dokładnie tak, jak w przypadku powierzania pracy Polakom. Dodatkowych formalności nie wymaga także zatrudnienie osób, które oczekują na decyzję Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców w sprawie udzielenia statusu uchodźcy przez okres dłuższy niż 6 miesięcy.
Warto, by pracodawca przed powierzeniem pracy cudzoziemcowi sprawdził, jaki jest jego status pobytowy. Dzięki temu będzie mógł zweryfikować, czy dana osoba może podjąć pracę bez zezwolenia. Pomocna może się okazać Aplikacja Migrant stworzona przez Międzynarodową Organizację ds. Migracji. Umożliwia ona analizę sytuacji danego cudzoziemca i określa, jakie kroki musi podjąć pracodawca, by go legalnie zatrudnić.
Jakie wyzwania czekają uchodźców podejmujących pracę w Polsce?
Jak wynika z badań Stowarzyszenia Interwencji Prawnej pt. „Pracownicy bez granic”, niektórzy cudzoziemcy – w szczególności przyjeżdżający z odległych krajów – nie znają polskich przepisów, przez co są bardziej podatni na sugestie pracodawcy. Jeśli pracodawca będzie miał złe intencje, cudzoziemcy mogą łatwo paść ofiarą wykorzystania. Niektórzy, musząc utrzymać siebie i rodzinę, godzą się na kiepskie lub pogarszające się warunki pracy, uznają bowiem, że nie mają innego wyboru.
Przykładowe formy wykorzystania pracowniczego to niewypłacanie wynagrodzenia, zmiana warunków zatrudnienia na gorsze (np. zwiększenie liczby godzin przy zmniejszeniu wynagrodzenia) czy pogorszenie warunków pracy (np. pozbawienie przerw). Najcięższym nadużyciem jest handel ludźmi do pracy przymusowej. W definicji handlu ludźmi zawiera się stosowanie fizycznej lub psychicznej przemocy, podstępu i nadużyć – na przykład w formie zmuszania do pracy w wymiarze znacznie przekraczającym normę czasu pracy – a także pozbawienie wolności czy odebranie dokumentów, stosowane w celu ich wykorzystania.
Jak reagować, kiedy prawa pracownicze są łamane?
Niezwykle ważna jest edukacja i uświadamianie cudzoziemców, jakie są ich prawa i obowiązki jako pracowników. Organizacje pozarządowe co jakiś czas organizują szkolenia w tym zakresie. Warto sprawdzać ofertę NGO-sów na ich stronach internetowych (niestety wobec niestabilnych źródeł finansowania organizacji takie działania nie są podejmowane w trybie ciągłym). Wydawane są też poradniki, np. Przewodnik dla pracujących w Polsce cudzoziemców.
Kiedy wiesz lub podejrzewasz, że prawa pracownika-cudzoziemca są łamane, skonsultuj się z organizacjami prowadzącymi poradnictwo prawne, by móc ustalić stan faktyczny i podjąć odpowiednie działania. Czasami wystarczy porozmawiać z pracodawcą. Może jednak okazać się, że o naruszeniach trzeba będzie powiadomić Państwową Inspekcję Pracy. Jest to najważniejszy urząd zajmujący się kontrolą przestrzegania praw pracowniczych w Polsce – jego obowiązkiem jest dbanie o poszanowanie praw wszystkich pracowników, niezależnie od ich statusu pobytowego (czyli bez względu na to, czy są cudzoziemcami, czy obywatelami Polski).
Warto też uwrażliwiać osoby chcące podjąć pracę na to, by były odpowiedzialne za swoje zatrudnienie: przechowywały dokumentację związaną z podjęciem pracy, robiły kserokopie dokumentów, które podpisują i znały dokładne dane pracodawcy (nazwisko, nazwę firmy, adres, telefon), a w momencie, kiedy mają podejrzenia, że coś jest nie tak – nie obawiały się zareagować i zwrócić o pomoc.