W pomocy uchodźcom bardzo istotną rolę odgrywają organizacje pozarządowe i grupy nieformalne. Warto je wspierać, by mogły pomagać długofalowo i skutecznie.
Organizacje pozarządowe (NGO – non-governmental organisation) to podmioty, które są niezależne od administracji publicznej, a ich działalność nie jest nastawiona na osiąganie zysku. Działają one w formie stowarzyszeń lub fundacji. Są zarejestrowane w Krajowym Rejestrze Sądowym, z którego można dowiedzieć się, kto wchodzi w skład zarządu i kiedy organizacja powstała. Na stronie internetowej wybranej organizacji dowiesz się więcej o jej działalności – o realizowanych projektach, funduszach, dzięki którym funkcjonuje, pracownikach.
Grupy nieformalne to grupy osób, które łączy wspólny cel, działanie na rzecz konkretnych osób. Organizacje takie powstają dość spontanicznie, często w odpowiedzi na konkretny problem, sytuację społeczno-polityczną. Inicjatywy nieformalne nie są zarejestrowane, ale możesz śledzić ich działalność, np. za pomocą ich strony lub profilu na facebooku. Chociaż organizacje nieformalne są trudniejsze do „zweryfikowania”, warto je wspierać w ich działalności. Niosą one doraźną pomoc, którą mogą świadczyć nie tylko w Polsce, ale też poza granicami – w miejscach, gdzie pomoc jest potrzebna natychmiast (jak np. pomoc uchodźcom na szlaku).
Zobacz, jakie organizacje działają w Twojej okolicy!
Dlaczego działalność organizacji jest ważna?
Organizacje pozarządowe pełnią kluczową rolę w niesieniu pomocy migrantom, uchodźcom w procedurze, jak i uznanym uchodźcom. NGO zapewniają cudzoziemcom pomoc psychologiczną, prawną, tłumaczeniową, organizują kursy języka polskiego, działania integracyjne. Poza tym prowadzą działania rzecznicze, starają się doprowadzić do wprowadzenia w prawie zmian służących polepszeniu sytuacji grup wykluczonych (np. uchodźców), czy strażnicze – monitorując obowiązujące prawo i jego stosowanie przez administrację rządową i samorządową.
Organizacje często są punktem pierwszej pomocy dla uchodźców. Dzięki inicjatywom grup nieformalnych na granicy, osoby starające się o azyl mogą mieć zapewnione (choć w niewielkim wymiarze) jedzenie, leki, podstawowe artykuły codziennego użytku, koce czy namioty, w których mogą się schronić przed zimnem.
Dla cudzoziemców trafiających do Polski na początku wszystko jest nowe i nieznane. To właśnie organizacje są miejscami, do których przybysze mogą się udać, by uzyskać pomoc w swojej procedurze uchodźczej, porozmawiać z psychologiem, dowiedzieć się, jak znaleźć pracę czy mieszkanie. Organizacje same także wychodzą do potrzebujących, np. organizując projekty i spotkania w ośrodkach dla uchodźców.
W fundacjach i stowarzyszeniach pracują osoby mówiące w innych językach, mające doświadczenie w kontaktach z cudzoziemcami, wrażliwość kulturową, otwarte na potrzeby innych i zaangażowane. Organizacje są nośnikami unikatowej wiedzy w danym temacie, np. jeśli chodzi o sytuację i potrzeby uchodźców, co pozwala im na opracowanie rozwiązań (także systemowych) służących poprawie sytuacji danej grupy (a przez to wszystkich mieszkańców danego kraju).
Wyobraź sobie, że trafiasz do nieznanego Ci miejsca, gdzie ludzie zachowują się inaczej niż ty i porozumiewają się w języku, którego nie rozumiesz. Ile znaczyłoby dla Ciebie spotkanie osoby, która rozumie, co mówisz, jest życzliwa i chce pomóc? Pracownicy organizacji i wolontariusze dla uchodźców są często jak przewodnicy pozwalający odnaleźć się w polskiej rzeczywistości.
Dlaczego pomoc organizacjom jest potrzebna?
Organizacje z założenia powinny dopełniać działania administracji rządowej, w praktyce jednak wiele obowiązków, które leżą w odpowiedzialności rządu, spada na trzeci sektor.
Niestety pomimo prowadzenia działań, które są niezbędne, by zapewnić uchodźcom minimalne poczucie bezpieczeństwa, same organizacje nie uzyskują praktycznie żadnej pomocy ze strony państwa. NGO funkcjonują dzięki środkom unijnym i grantom. Środki te nie są na trwałe wpisane do programów mających za cel pomoc cudzoziemcom.
Od połowy 2015 roku z dużym opóźnieniem funkcjonować zaczął Fundusz Azylu, Migracji i Integracji (FAMI), którego operatorem jest Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji. Środki finansowe pochodzą z Komisji Europejskiej. Jest to aktualnie jedyny fundusz przeznaczony na działania skierowane do uchodźców, niestety organizacje nie mogą na nim polegać z uwagi na duże opóźnienia w ogłaszaniu konkursów, ich rozstrzyganiu i przekazywaniu pieniędzy oraz trudności biurokratyczne i inne utrudnienia.
Z końcem kwietnia kończą się projekty realizowane w ramach programu Obywatele dla Demokracji, finansowanego ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Program wdrażany jest przez Fundację im. S. Batorego w partnerstwie z Polską Fundacją Dzieci i Młodzieży , która zajmuje się projektami dotyczącymi dzieci i młodzieży.
Pozostałe potencjalne źródła finansowania dla organizacji to środki z urzędów miast, Funduszu Inicjatyw Obywatelskich czy programu Erasmus Plus. Biorąc pod uwagę potrzeby i rosnącą liczbę cudzoziemców w Polsce, fundusze te nie są wystarczające.
Organizacje pomagające uchodźcom są aktualnie w bardzo złej sytuacji: brakuje funduszy na działalność, na wynagrodzenia pracowników, opłacenie czynszu. Wiele z organizacji zmuszonych zostało do zmniejszenia zakresu świadczonej pomocy, niektóre stoją przed dylematem, czy uda się im przetrwać.
Jak można pomóc?
Warto wspierać uchodźców także pośrednio i systemowo, czyli poprzez wsparcie organizacji działających na ich rzecz i budujących system pomocy dla osób wykluczonych. Może to być np. wsparcie materialne w postaci darowizny, czyli przekazania rzeczy, która jest naszą własnością lub określonej sumy środków pieniężnych dla organizacji na jej działania statutowe. Wartość darowizny może zostać odpisana od podatku.
Możemy też skorzystać z tzw. polecenia zapłaty – jednej z form regularnego przekazywania darowizn. By uruchomić polecenie zapłaty należy wypełnić formularz zgody, zadeklarować w nim sumę, którą chcemy co miesiąc przekazywać, i przesłać go pocztą na adres wybranej organizacji. Polecenie ustawia się bezterminowo, jednak można je w każdej chwili odwołać. Zarówno wzory formularzy zgody na obciążenie rachunku, jak i odwołania zgody dostępne są w internecie.
Stałe zlecenie przelewu to łatwiejsza forma regularnego wsparcia finansowego organizacji. By ją aktywować, wystarczy jedynie ustawić taką opcję stałych przelewów na swoim koncie bankowym. Nawet drobne wpłaty, nieobciążające naszego budżetu, ale regularnie dokonywane będą dużym wsparciem dla organizacji.
Możemy też przekazać 1% podatku na rzecz wybranej organizacji, pamiętając, że musi to być organizacja pożytku publicznego. Sprawdzić to można na stronie internetowej danego stowarzyszenia lub fundacji lub w wykazie przygotowywanym przez Departament Pożytku Publicznego. By przekazać 1% podatku dochodowego wystarczy, że wpiszemy właściwy numer KRS wybranej przez nas placówki w naszym zeznaniu podatkowym. Jeśli nie skorzystamy z tego mechanizmu – 1% trafi do budżetu państwa.
Wesprzeć organizacje możemy także, pracując społecznie na jej rzecz jako wolontariusze. Przeczytaj rozdział Pomagaj uchodźcom jako wolontariusz.
Jeśli mamy jakieś wątpliwości co do działalności danej organizacji, możemy sprawdzić w internecie sprawozdania z prowadzonych przez nią działań, jak i sprawozdania finansowe – każda bowiem organizacja pozarządowa (niezależnie od tego, czy jest stowarzyszeniem czy fundacją) ma obowiązek takie sprawozdania sporządzać i publikować. W przypadku przekazania darowizny, możemy poprosić o informacje, jak środki te zostały wykorzystane.
Pamiętajmy, że wspierając organizacje i grupy działające na rzecz uchodźców – wspieramy samych uchodźców.